Η Εκπαιδευτική Κρίση: Εκπαίδευση ή Ποιοτική εκπαίδευση

@Wililam Harper

Ο ΟΗΕ έχει θέσει μερικούς πολύ σημαντικούς στόχους σχετικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη και ένας από αυτούς αφορά την πρόσβαση στην εκπαίδευση για όλα τα παιδιά του κόσμου. Ίσως να ακούγεται ουτοπικό όσο και η “Παγκόσμια Ειρήνη” όμως ο στόχος καθώς φαίνεται έχει πλησιάσει στην εκπλήρωση του, αφού ακόμα και σε περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου, το ποσοστό των παιδιών που έχει πρόσβαση στην εκπαίδευση αγγίζει το 91%.

Ωστόσο οι φορείς και οι οργανώσεις που ασχολούνται με το θέμα μιλάνε πλέον πως η πρόσβαση στην εκπαίδευση δεν είναι το μόνο αίτημα που πρέπει να ικανοποιηθεί καθώς θα πρέπει να διερευνηθεί η ποιότητα της εκπαίδευσης που λαμβάνουν τα παιδιά. Νέες έρευνες λένε πως το 56% από τα παιδιά που παρακολουθούν τα μαθήματα παγκοσμίως σε κάποιο σχολείο, τελικά δεν θα μάθουν να διαβάζουν, να γράφουν, ούτε θα αποκτήσουν κάποια δεξιότητα που θα τα βοηθήσει στην γνωστική τους εξέλιξη.

Τα πράγματα είναι περίπλοκα καθώς ο μύθος της “καθολικής” πρόσβασης στην εκπαίδευση έχει δημιουργήσει ένα “τέρας” που συνεχίζει να υπονομεύει την υποστήριξη της παιδικής ηλικίας και να αποδίδει μη ρεαλιστική εικόνα σε εκείνους τους φορείς που σχεδιάζουν και εποπτεύουν την εκπαίδευση.

Και αυτήν την υπόθεση μπορώ να την επιβεβαιώσω προσωπικά μεσα από την εμπειρία μου από την αποστολή στην Ρουάντα όπου βρέθηκα το 2014 μέσα στα πλαίσια του προγράμματος: Send my friend to School, με σκοπό να μελετήσω μαζί με άλλους εκπαιδευτικούς το εκπαιδευτικό σύστημα της συγκεκριμένης αναπτυσσόμενης χώρας.

Πριν το ταξίδι αφιερώσαμε πολύ χρόνο στη μελέτη πολλών κρατικών εκθέσεων , άρθρων και μελετών του Υπουργείου Παιδείας της χώρας και σύντομα ανακαλύψαμε πως οι κρατικοί φορείς μιλούσαν για την μεγάλη επιτυχία της εκπαιδευτικής πολιτικής που εφάρμοζαν, όπου το 89% των μαθητών πρωτοβάθμιας είχαν πρόσβαση στο σχολείο, ποσοστό που ήταν κοντά στα ποσοστά της Ελλάδας το 2014. Η υπόθεση για το “θαύμα” της εκπαίδευσης στη Ρουάντα παρουσιαζόταν σε παγκόσμια συνέδρια, σε ομιλίες πολιτικών προσώπων και σε εκθέσεις προγραμμάτων πανεπιστημίων.

Στην χώρα τελικά βρεθήκαμε με πολύ θετική προδιάθεση μετά από όλα αυτά που είχαμε διαβάσει.

Σύντομα διαπιστώσαμε πως η πραγματικότητα ήταν διαφορετική.

Σε σχολεία της Περιφέρειας όπου βρεθήκαμε η εικόνα ήταν παντού η ίδια. Το σχολείο της χώρας ήταν ταξικό ήταν και φυλετικό. Έβλεπες 40-50-60 παιδιά να βρίσκονταν στοιβαγμένα σε τάξεις όπου η εκπαίδευση ήταν μετωπική και η ίδια για όλους. Όπως μας εξήγησαν οι δάσκαλοι, οι μαθητές που προέρχονταν από τα λιγότερο προνομιούχα στρώματα, απλά αφήνονταν να κοιμούνται στα τελευταία θρανία αφού δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν, είτε γιατί η πείνα τα εμπόδιζε, είτε επειδή είχαν χάσει πολλά μαθήματα. Ένας ακόμα λόγος που δυσκόλευε την συμμετοχή των παιδιών στο μάθημα ήταν ότι γινόταν στα αγγλικά αφού από το 2011 η μητρική γλώσσα Κυνιαρουάντα έχει αντικατασταθεί από την αγγλική. Και αυτό έγινε γιατί το Υπ. Παιδείας της χώρας πίστευε πως η σταδιακή κατάργηση της μητρικής γλώσσας θα εκσυχρόνιζε τη χώρα και θα έφερνε επενδυτική ανάπτυξη. Σε αυτήν την πολλά υποσχόμενη αλλαγή οι δάσκαλοι δεν είχαν επιμορφωθεί και η περισσότεροι κλήθηκαν να διδάξουν σε μια γλώσσα που δεν γνώριζαν. Όσα λίγα παιδιά είχαν τη δυνατότητα να πληρώσουν φροντιστήριο (ναι έχει και ο αναπτυσσόμενος κόσμος παραπαιδεία) προχωρούσαν. Όσα δεν είχαν, τελείωναν το σχολείο χωρίς να ξέρουν να διαβάζουν και να κάνουν απλές μαθηματικές πράξεις. Σε ενα μαθητικό πληθυσμό όπου οι γονείς έπαιρναν δάνειο από την τράπεζα για να αγοράσουν μια σχολική ποδιά και ένα τετράδιο, που το 1/3 των πολιτών δεν είχαν πρόσβαση στο πόσιμο νερό και τα παιδιά δεν ελάμβαναν ποιοτική τροφή, το μακροπρόθεσμο σχέδιο ότι στην ενηλικίωσή τους θα εργάζονταν σε δυτικές επενδύσεις επειδή απλά ήξεραν αγγλικά, προφανώς ήταν τουλάχιστον προβληματικό.

Ποιος φταίει; Η απάντηση είναι μια. Και είναι κοινή και παγκόσμια . Το πρόβλημα της εκπαίδευσης είναι ότι η εκπαιδευτική ηγεσία αδυνατεί να αναγνωρίσει τα υπαρκτά- προβλήματα και τις παραμέτρους που δυσκολεύουν την εκπαίδευση στην πράξη και την αποτελεσματικότητά της.

Οι φορείς αναγνωρίζουν νούμερα και ποσοστά αλλά αδυνατούν να καταγράψουν τις ρεαλιστικές ανάγκες και τα προβλήματα που επηρεάζουν την ποιότητα της εκπαίδευσης.

Πέρα από τις καλές προθέσεις, τις ακέραιες εγκυκλίους, τις φωτισμένες και εμψυχωτικές τοποθετήσεις, τις αναλύσεις και τις παιδαγωγικές θεωρίες, λείπει η έρευνα πεδίου και η αναγνώριση του τι χρειάζεται η εκπαίδευση για να να λειτουργήσει πρακτικά.

Και μένει αυτό το δυσβάσταχτο φορτίο και το αδιέξοδο της εκπαίδευσης πάνω στις πλάτες των δασκάλων και των γονέων. Είτε πρόκειται για τη Ρουάντα είτε για μια χώρα του δυτικού κόσμου ή την Ελλάδα, το πρόβλημα της εκπαίδευσης καλείται να το λύσει ο δάσκαλος με λιγοστά μέσα, με χαμηλούς μισθούς και χωρίς κάποια ρεαλιστική επιμόρφωση. Σε αυτό το δυσμενές σκηνικό, ο δάσκαλος θα αξιολογηθεί για το έργο που δεν μπόρεσαν να εφαρμόσουν οι κυβερνήσεις και οι φορείς. Το βάρος θα μοιραστεί και στις πλάτες των γονέων για να πληρώσουν με τη σειρά τους το κόστος της εκπαίδευσης που δεν μπορεί να πληρώσει το κράτος.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που διαπιστώσαμε τον τελευταίο χρόνο αφορά στην παρουσία των παιδιών των προσφύγων στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτή η νέα πραγματικότητα ήρθε για να μείνει και για να αναδείξει μια σειρά από προβλήματα που δεν έχουν λυθεί γύρω από την διαπολιτισμική εκπαίδευση.

Το προηγούμενο διάστημα ήμασταν μάρτυρες σε πολλές κοινωνικές, πολιτικές κ.α. φωνές που διεκδίκησαν την άμεση και χωρίς όρους ένταξη των παιδιών αυτών στο ελληνικό σχολείο . Όλοι αυτοί συνήθως έφερναν ως θετικό παράδειγμα τη συμμετοχή των παιδιών μεταναστευτικής καταγωγής στην ελληνική εκπαίδευση των προηγούμενων δεκαετιών αφού κατά την γνώμη τους αυτά τα δεκάδες χιλιάδες παιδιά εντάχθηκαν ομαλά στο σχολείο και κατά συνέπεια και στην κοινωνία.

Από όσο γνωρίζω δεν έχει γίνει κάποια έρευνα που να επιβεβαιώνει πως τα παιδιά αυτά όντως πήραν την εκπαίδευση που τους αξίζει. Για κάθε μεταναστευτικής καταγωγής μαθητή που σήκωσε τη σημαία έχουμε άραγε αναρωτηθεί πόσα παιδιά “κάηκαν” και ξεχάστηκαν στα τελευταία θρανία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος;Πόσα παιδιά αφέθηκαν να κοιμούνται και έφυγαν από τις αίθουσες χωρίς να καταφέρουν να ενισχυθούν γνωστικά ή πόσα αναζήτησαν εξωσχολική βοήθεια για να μάθουν να διαβάζουν;Αυτή η προβληματική συμπερίληψη και ένταξη είχε συνέπεια το προφανές: στην «ελλειπή ορατότητα τους» στην ελληνική κονωνία .Αν και είχαν υποχρεώσεις όπως όλοι οι υπόλοιποι Έλληνες πολίτες , στην πραγματικότητα δεν αναγνωρίστηκαν ως ισότιμοι . Απόδειξη: μόλις πριν 2,5 χρόνια θεσπίσθηκε νόμος που έδινε το δικαίωμα ιθαγένειας στα άτομα αυτά.

Με τη ένταξη των παιδιών των προσφύγων στο σχολείο είχαμε την ευκαιρία να διορθώσουμε ότι δεν είχε διορθωθεί τις προηγούμενες δεκαετίες. Αυτήν την ευθύνη της αλλαγής είναι εύκολο να μετατεθεί (ξανά) στα χέρια της εκπαιδευτικής κοινότητας.

Η ένταξη παιδιών πολέμου στο ελληνικό σχολείο χωρίς την οποιαδήποτε προετοιμασία είναι ενα ημίμετρο το οποίο μας βοηθά να καταγράψουμε αριθμούς αλλά όχι τα πραγματικά οφέλη που θα λάβουν τα παιδιά αυτά.

Τα παιδιά αυτά πλέον ήρθαν και κάποια από αυτά θα μείνουν. Το αίτημα για μια αόριστη αλληλέγγυα υποστήριξή τους δεν είναι επαρκές. Ειδικά σε ενα τόσο δύσκολο και με τόσες πολλές παραμέτρους θέμα όπως είναι η διαπολιτισμική εκπαίδευση. Ειδικά σε πληθυσμούς που προέρχονται από εμπόλεμες ή από περιοχές με υψηλή ανέχεια, η απάντηση δεν είναι η ένταξη χωρίς όρους. Χρειάζονται ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο που όχι μόνο θα τα βοηθήσει να διδαχθούν τη γλώσσα, αλλά θα τα οριοθετήσει και θα τα ενισχύσει ψυχικά και γνωστικά. Πρακτικά για να γίνει η σωστή ένταξη , χρειάζονται δάσκαλοι υποδοχής, ειδικά καταρτισμένοι στη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένη γλώσσα, χρειάζεται παρέμβαση στους γηγενείς μαθητικούς πληθυσμούς, χρειάζονται παρεμβάσεις από κοινωνικούς λειτουργούς στην οικογένεια και στην κοινότητα, χρειάζεται διορισμός εκπαιδευτικών από τις χώρες καταγωγής των παιδιών μεταναστών. Και άλλα.

Ωραίο το αφήγημα της Αγάπης, της Αλληλεγγύης και της συνύπαρξης των λαών, αλλά η εκπαίδευση θέλει πρακτικές προτάσεις. Η εκπαίδευση δεν είναι μαγική διαδικασία και δεν συμβαίνει απλά επειδή θα βάλεις ενα παιδί να κάτσει σε ενα θρανίο.

Ο κίνδυνος που ενδέχεται εάν αποδεχθούμε το “χωρίς όρους ένταξη», είναι να δημιουργήσουμε και μια ακόμα στρατιά μαθητών που θα ξεχαστεί στα τελευταία σκληρά θρανία του ελληνικού σχολείου.

Θα συνηθίσουμε στις εκπτώσεις και στο τέλος θα έχουμε να θαυμάζουμε για άλλη μια φορά για ενα ακόμα θαύμα εκπαιδευτικό που θα αφορά τη σφαίρα της φαντασίωσης και σε άψυχα excelάκια με αριθμούς.

Ελένη Καραγιάννη

Εικαστικός/Εκπαιδευτικός εικαστικής Αγωγής

Πηγές:

UNESCO/More Than One-Half of Children and Adolescents Are Not Learning Worldwide

http://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/fs46-more-than-half-children-not-learning-en-2017.pdf

Εκπαίδευση για όλα τα παιδιά/Unicef:

https://www.unicef.gr/%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7/%CF%84%CE%BF-%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%82-unicef/5

Rwanda/National Education Profile 2014 Update: https://www.epdc.org/sites/default/files/documents/EPDC%20NEP_Rwanda.pdf

The Guardian/Hundreds of millions of children in school but not learning

https://www.theguardian.com/global-development/2018/feb/02/hundreds-of-millions-of-children-in-school-but-not-learning-world-bank?utm_content=bufferd98d5&utm_medium=social&utm_source=twitter.com&utm_campaign=buffer

Η Αριστεία, η Αριστοκρατία και ο Βιγκότσκι

Ήταν αρχές του 2000 όταν τοποθετήθηκα σε ενα Γυμνάσιο στα κάτω Πατήσια για να διδάξω εικαστική αγωγή. Ο Χαλίλ ήταν κάπου 6-7 χρόνια στην Ελλάδα. Οι γονείς του είχαν έρθει με εκείνο το μεγάλο κύμα μεταναστών από την Αλβανία. Πίσω στη χώρα τους ο μπαμπάς αν θυμάμαι καλά ήταν γιατρός και η μαμά διευθύντρια σε Δημοτικό Σχολείο. Εδώ στην Ελλάδα έκαναν δουλείες άσχετες με τις ιδιότητές τους. Μεροκάματα ο μπαμπάς με βαψίματα και τεχνικές εργασίες, καθαρίστρια σε σπίτια η μαμά. Ο Χαλίλ είχε βοήθεια στο σπίτι και από τους δυο γονείς. Κατάκοποι από το μεροκάματο στις σκάλες και στις σκαλωσιές, έμεναν δίπλα του τα βράδια μέχρι αργά για να τον βοηθήσουν στα μαθήματα. Έτσι, αν και η μητρική του γλώσσα δεν ήταν τα ελληνικά, στο Γυμνάσιο είχε καταφέρει να διεκδικήσει τη σημαία.

Δεν την πήρε φυσικά γιατί ήταν Αλβανός. Και έτσι η Αριστεία του δεν μετρούσε. Εκείνα τα χρόνια ούτε κουβέντα ένας “Ξένος” να κρατήσει σημαία.

Δεν θα τον ξεχάσω ποτέ, γιατί ήταν από τα παιδιά που μου μίλαγαν. Όλα μου τα έλεγε. “Δεν πειράζει !” έλεγε, ακόμα και όταν τον πείραζαν τα Ελληνάκια,. “Δεν πειράζει!” είπε και για τη σημαία. Τα μάτια του όμως έδειχναν άλλο. Ματαίωση και θυμό.

Έτσι λοιπόν μεσα σε όλον αυτόν το ντόρο περί Αριστείας τον θυμήθηκα.

Είναι η Αριστεία άραγε Αριστοκρατία; Γιατί το είδα συχνά να γράφεται κάπως έτσι.

Η γνώμη μου είναι πως όχι, γιατί στους άριστους έχουν υπάρξει και  παιδιά μεταναστών και προσφύγων. Παιδιά Ρομά. Παιδιά εργατών και παιδιά με αναπηρίες, παιδιά από κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Εμείς που δουλεύουμε στα εργατικά προάστια όπως στα Λιόσια, στο Μενίδι, στο Περιστέρι, στο Αιγάλεω, στα Πατησιά,  τον έπαινο της σημαίας δεν τον δίνουμε στα παιδιά που μένουν στην Εκάλη. Στα παιδιά του εργάτη και του μετανάστη τον δίνουμε.

Έτσι λοιπόν, ξαφνικά εάν δεις την κάθε περίπτωση παιδιού ξεχωριστά, ο έπαινος της σημαίας σταματάει να είναι κριτήριο Αριστοκρατίας.

Όχι δεν είμαι υπέρ της σημαίας.

Για πολλούς λόγους που δεν υπάρχει χώρος να αναλυθούν εδώ.

Αν με ρωτάς θα ήθελα να υπάρχουν πολλές σημαίες. Μια για να δίνεται στους καλλιτέχνες, μια άλλη για τους αθλητές, μια ακόμα για τους οργανωτικούς χαρακτήρες, και πολλές άλλες, όσες οι δεξιότητες τους ανθρώπου.

Όμως δεν μου φαίνεται αρνητικό να παίρνει την αμοιβή του αυτός που εργάζεται.

Και αυτή είναι μια βασική αρχή της μαρξιστικής θεωρίας. Ο εργάτης πρέπει να αμείβεται με την υπεράξια του κόπου του. Σε αντίθεση με τον καπιταλισμό που απαξιώνει τον κόπο και δίνει την αξία του κόπου σε κάποιον άλλον που δεν έχει κοπιάσει.

Είδες που όλα είναι θέμα ερμηνείας τελικά και δεν μπορούν να απαντηθούν με ένα ναι ή οχι;.

Και ο Μαρξισμός και εάν επωφελήθηκε από τους Άριστους.

Τους Άριστους και εκείνους με ειδικές και σπάνιες  δεξιότητες τους είχε στα Πανεπιστήμια, στην έρευνα, στα εργαστήρια, στα πειράματα. Στην Τέχνη. Επένδυε στην συνεχή εξέλιξη των Αρίστων. Όχι για "την ψυχή της μανούλας του" φυσικά, αλλά για να τον υπηρετούν και να τον ενδυναμώνουν. Τους υπόλοιπους τους είχε στη γραμμή παραγωγής και στο χωράφι, ένας ρόλος ο οποίος είναι και αυτός εξίσου σημαντικός.

Ο μεγάλος Βιγκότσκι παιδί του Σοβιετικού μαρξισμού, ο πατέρας της σύγχρονης παιδαγωγικής ήταν μια τέτοια περίπτωση ενός Άριστου μυαλού που υπηρέτησε την επιστήμη της παιδαγωγικής/ψυχολογίας και πήρε διακρίσεις και τιμές από το τότε Σοβιετικό κομουνιστικό κράτος. Γιατί διακρίθηκε ο Βιγκότσκι και κάποιοι λίγοι σαν και αυτόν, σε σχέση με τους υπόλοιπους χιλιάδες συμπατριώτες του, το απάντησε ο ίδιος ο Βιγκότσκι.

Έχει να κάνει με το περιβάλλον που μεγαλώνει ενα παιδί και με το εσωτερικό φορτίο που κουβαλάει (ικανότητες και ιδιοσυγκρασία). Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης το ονόμασε (ΖΕΑ) που σημαίνει με λίγα λόγια πως όση βοήθεια και αν έχεις, υπάρχει ένα όριο δεξιοτήτων που μπορεί κάθε άνθρωπος να ολοκληρώσει και δεν είναι ίδιο σε όλους. Δεν θα γίνουν όλοι γιατροί. Ούτε καλλιτέχνες. Ούτε έχουν όλοι το ταλέντο σε τεχνικές δεξιοτεχνίες. Η εκπαίδευση (όπως την λαμβάνεις μεσα από τις επίσημες εκπαιδευτικές δομές αλλά και άλλους θεσμούς και πρόσωπα) θα σε βοηθήσει να φτάσεις στο μάξιμουμ των δυνατοτήτων σου.

Σύμφωνα με αυτή τη θέση μπορούμε να καταλάβουμε λοιπόν πως δεν αρκεί να δώσεις μια σημαία σε κάποιον για να κρατήσει, έτσι ώστε να εξελιχθεί.

Ο Χαλίλ ήταν από τα λίγα τυχερά παιδιά, από τα χιλιάδες που ήρθαν εκείνα τα χρόνια, που αν και εντάχθηκαν αμέσως στο ελληνικό εκπαιδευτικό συστημα, ωστόσο δεν ευνοήθηκαν πραγματικά. Ο Χαλίλ, είχε ένα οικογενειακό περιβάλλον που μπορούσε να τον βοηθήσει να φτάσει στην πληρότητα των ικανοτήτων του. 

Η σημαία δεν ήταν το ερέθισμα που τον έκανε καλό μαθητή. 

Ήταν από μόνος του.

Είναι ανόητο και υποκρισία και δείχνει πόσο λίγο ξέρουν την εκπαιδευτική διαδικασία όσοι ισχυρίζονται πως συμβολικές πράξεις μπορούν να αλλάξουν τη μοίρα κάποιου ή την ποιότητα της εκπαίδευσης που έχει. Αυτό μοιάζει με μαγικό ραβδί. Δεν υπάρχουν τέτοια όμως. Τα προβλήματα της εκπαίδευσης είναι γνωστά, και δεν είναι στην έλλειψη των συμβολικών πράξεων.

Η εκπαίδευση για να είναι αποτελεσματική εξαρτάται από πολύ πρακτικά θέματα. Δώσε στο παιδί καλό φαγητό, καλό ύπνο, ασφαλές περιβάλλον, ενήλικες που θα το φροντίσουν, θα σέβονται και θα το εμπιστεύονται, και αυτό θα εξελιχθεί. 

Η εκπαίδευση δεν επηρεάζεται δυστυχώς καθόλου από συμβολικές πράξεις, καλές προθέσεις και “αγαπησιάρικες” θεωρίες.

Αυτό που πρέπει να κάνει το κράτος είναι να εξασφαλίσει στα παιδιά ευκαιρίες ώστε να φτάσουν στην πληρότητα των ικανοτήτων τους.

Εάν δεν το κάνει τότε υπάρχει πρόβλημα.

Και το πρόβλημα θα συνεχιστεί εάν όλοι εμείς δεν μιλήσουμε για το πρόβλημα, δεν δείξουμε τις πραγματικές ανάγκες αλλά αναλώσουμε τον δημόσιο διάλογο σε όλα τα αλλά.  

Σίφνος: Το νησί της Αλληλεγγύης

Ένα πρωί είχαμε ένα τηλεφώνημα από την υπηρεσία πρόνοιας του Δήμου Περάματος. Υπήρχε μια χορηγία για να πάμε 10 από τα παιδιά της δομής του Σχιστού για 1 εβδομάδα στη Σίφνο. Φυσικά δεχθήκαμε και η χαρά μας ήταν πολύ μεγάλη. Η κλήρωση για το ποια παιδιά θα έρθουν έγινε και αρχίσαμε τη διοργάνωση της εκδρομής: ο δήμος Περάματος, πολίτες και οργανώσεις που βρίσκονται μέσα στη δομή, κάλυψαν όλες τις ανάγκες που παρουσιάστηκαν για να οργανωθεί η εκδρομή. Από τη μεταφορά στο λιμάνι, τα αντηλιακά,τα αντικουνουπικά, τον εξοπλισμό που χρησιμοποιήσαμε στην παραλία, το φαρμακείο, τα μαγιό, τις πετσέτες, τα παιχνίδια κτλ., όλα καλύφθηκαν από προσφορές

Δεν τελείωσε εκεί όμως.

Μέχρι εκείνη τη στιγμή,  δεν είχαμε αντιληφθεί πως θα γινόμασταν μάρτυρες σε ένα κοινωνικό “θαύμα” που θα μας έδινε ένα τεράστιο μάθημα ζωής. Αυτό το διαπιστώσαμε μόλις βρεθήκαμε στο νησί.

Πριν μοιραστώ την εμπειρία αυτή μαζί σας , θα ήθελα να σας προτρέψω να επισκεφτείτε τη Σίφνο. Ένα πανέμορφο νησί, ξεχωριστής ομορφιάς και ηρεμίας, με εκλεκτή κουζίνα, νερά πεντακάθαρα και χρυσαφένια και πολύ φιλόξενους ανθρώπους. Όχι απλά φιλόξενους ανθρώπους.

Αν μπορούσα να δώσω ενα νέο όνομα, θα ονόμαζα τη Σίφνο, το νησί της Αλληλεγγύης.

Για μια εβδομάδα κάθε ανάγκη των παιδιών καλύφθηκε από το δίκτυο αλληλεγγύης που έχει στήσει ο κ. Γιάννης και η κ. Ντίνα  Λαζαρίδη. Και δεν είναι η πρώτη φορά που το κάνουν αυτό.

Αυτή η “συνήθειά” τους, κρατάει χρόνια, από τη δεκαετία του `90, αφού τότε, η οικογένεια Λαζαρίδη κάλεσε ομάδα από ορφανά παιδιά πρόσφυγες από τη Βοσνία και τους χάρισε μερικές ημέρες ξεγνοιασιάς.

Από τότε και  κάθε χρόνο, έχουν φιλοξενηθεί πάρα πολλά παιδιά που βρίσκονται σε ανάγκη. Παιδιά από ιδρύματα, παιδιά ορφανά, με ειδικές ανάγκες, παιδιά σε ανέχεια, παιδιά μεταναστών  και παιδιά Ελλήνων, βρίσκουν μια όαση ασφάλειας και χαράς στο όμορφο αυτό κυκλαδονήσι.

Φέτος τα κρεβάτια των ενοικιαζόμενων δωματίων που διατηρεί η οικογένεια φιλοξένησαν παιδιά πρόσφυγες. Επτά κορίτσια και τρία αγόρια από το Αφγανιστάν.

Η οικογένεια στο πέρασμα των χρόνων έχει καταφέρει να εμπνεύσει όλο το νησί. Για αυτήν την εβδομάδα διακοπών πρόσφεραν τις υπηρεσίες και τα προϊόντα τους, 30 τουλάχιστον επιχειρήσεις από διάφορες περιοχές του νησιού. Οι φούρνοι έδωσαν τα βουτήματα για το σνακ των παιδιών , οι καφετέριες πρόσφεραν πλούσια πρωινά γεύματα, οι ταβέρνες και τα εστιατόρια του νησιού κάλυψαν τα 2 καθημερινά γεύματά τους, τα μπαράκια κανονίζαν πάρτι τα βράδια για να χορέψουν τα παιδιά...τα τουριστικά μας γέμισαν με δωράκια..τσαντάκια, φουλάρια, βραχιολάκια, πήλινα σουβενίρ...τα ζαχαροπλαστεία τα κέρασαν με πολλά πολλά παγωτά, κ.α. Τα αστικά λεωφορεία πρόσφεραν δωρεάν τις μετακινήσεις μας όσες και αν ήταν αυτές και σε καθημερινή βάση. Και βέβαια εδώ θα χρειαστεί να ευχαριστήσουμε και την ναυτιλιακή εταιρεία Ευγενίδου και τον κ. Δεπάστα για την δωρεάν μεταφορά των παιδιών και των συνοδών τους με πλοίο της γραμμής .

Ότι προσφέρθηκε προσφέρθηκε με χαμόγελο... Κανείς δεν ήθελε να αναφερθεί το όνομά του. Κάθε όνομα που αναφέρω σε αυτό το κείμενο, γίνεται με δική μου πρωτοβουλία.

 Όλα αυτά τα χρόνια η κοινότητα έχει σκύψει με αγάπη σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες παιδιών. Έχουν γίνει μια αγκαλιά. Ενα φωτεινό παράδειγμα που αξίζει να αποκτήσει πολλούς μιμητές. Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές που περνάμε σαν χώρα, με την σκιά της οικονομικής ανέχειας και την αδυναμία να βρεθούν λύσεις στα πολιτικά αδιέξοδα, το παράδειγμα της Σίφνου είναι το ιδανικό για να μας εμψυχώσει και να μας στηρίξει σε αυτές τις δύσκολες στιγμές.

 Όσο εμείς οι απλοί πολίτες της χώρας αυτής έχουμε ο ένας τον άλλον, τότε υπάρχει ακόμα ελπίδα.

Τα παιδιά; 

Τα περισσότερα από τα παιδιά που συνοδεύαμε είχαν μια μοναδική εμπειρία από τη θάλασσα. Την γνώρισαν πάνω σε ένα φουσκωτό, φορώντας ψεύτικα σωσίβια. Η θάλασσα ήταν το μπλε θεριό που τα τρομοκρατούσε αφού είχε “καταπιεί” τόσα άλλα παιδιά.

Τώρα η εμπειρία στη Σίφνο είναι η επιδιορθωτική και η θεραπευτική τους εμπειρία. Από ένα τεράστιο στόμα που καταπίνει ανθρώπους, το μυθικό τέρας των πιο τρομακτικών ονείρων τους, η Θάλασσα έγινε ένας χαρούμενος παιδότοπος.

Δεν ξέρω αν αντιλήφθηκαν όλο αυτό το κοινωνικό δίκτυο που κινητοποιήθηκε για χάρη τους. Το πιο πιθανόν είναι πως όχι. Έχουν ξαναζήσει την Ελληνική φιλοξενία,την αγάπη και την αλληλεγγύη τον τελευταίο χρόνο που πατούν ελληνικό έδαφος. Εμείς που ζούμε κοντά την κοινότητα των προσφύγων, ακούμε συχνά το “Ευχαριστώ” που απευθύνεται προς όλους τους Έλληνες.

Ίσως όμως να τους έχει δημιουργηθεί η ιδέα πως έτσι είναι παντού στον κόσμο. Άνθρωποι αγαπούν ανθρώπους. Άνθρωποι φροντίζουν ανθρώπους, να είναι υγιείς, ασφαλείς και ευτυχισμένοι. Μέσα στην παιδική τους αφέλεια και απλότητα ίσως νομίζουν πως έτσι θα είναι η ζωή στον φανταχτερό αυτόν κόσμο της δύσης, που έχουν έρθει για να μετοικήσουν.

Εμείς ξέρουμε όμως πως αυτά τα κοινωνικά εγχειρήματα αλληλεγγύης πως είναι μοναδικά. Και θα τα έχουμε σαν θησαυρούς. Σαν παραδείγματα προς μίμηση. Ο σπόρος της ψυχής μας που θέλουμε να καρποφορήσει. Και να γίνει ρίζες και βλαστάρια και τεράστια κλαδιά. Και να φέρει  φυντάνια και καρπούς σε κάθε γωνιά της χώρας..

Είναι ωραία η Ελλάδα μας!

Πιο ωραίοι είναι οι Έλληνες μας όμως..

29-6-2017

Ελένη Καραγιάννη

Συντονίστρια Εκπαίδευσης

 Προσφύγων Σχιστού

Το Ελληνικό Σχολείο το κατάφερε αυτό! (ιστορίες από το Σχιστό)

Έχουν συμβεί τόσο ωραία πράγματα τις τελευταίες ημέρες... Και άλλα τόσα είναι να συμβούν τους προσεχείς μήνες... Το σίγουρο είναι πως αυτό το καλοκαίρι θα έχει πολλή σκέψη και κάμποση δουλειά... Ο Σεπτέμβρης έρχεται με δώρα και εκπλήξεις... Ενα ένα θα τα μοιραστώ στον καιρό τους...

Ωστόσο κλείνοντας αυτήν την σχολική χρονιά, θα ξεχωρίσω και θα μιλήσω για 2 εκδηλώσεις που έγιναν το τελευταίο καιρό και αφορούσαν στα προσφυγάκια μας.
Η πρώτη είναι η επίσκεψη των μαθητών της Γ τάξης του 9ου ΔΣ Αγ. Δημητρίου όπου εκπαιδευτικοί, μαθητές και γονείς μας επισκέφτηκαν για να μας φέρουν εξοπλισμό για το νηπιαγωγείο που δυστυχώς δεν καταφέραμε να λειτουργήσουμε εφέτος... Έμαθαν από γνωστή συνάδερφο για την ανάγκη μας αυτή και τα παιδιά με παρότρυνση από τους γονείς και τους δασκάλους τους, αποφάσισαν να διαθέσουν το χαρτζιλίκι τους για αυτόν τον σκοπό. Επιπλέον κέντησαν και ζωγράφισαν με τα χεράκια τους τα μαξιλάρια που θα χρησιμοποιήσουμε για να κάθονται τα νήπια στο πάτωμα. Έφτιαξαν και εποπτικό υλικό... Αριθμητική..γλώσσα....Με τα χεράκια τους, παδάκια της Γ ` δημοτικού.

Το πουλμαν άφησε τους Έλληνες μαθητές μέσα στη δομή όπου δειλά δειλά κατέβηκαν για να γνωρίσουν τους φίλους τους από το Αφγανιστάν. Και εκεί ζήσαμε μοναδικές στιγμές από εκείνες που σε κάνουν να σκύβεις με σεβασμό και ευχαριστία.. από εκείνες που δεν μπορείς παρά να αφήσεις δάκρυα από τα μάτια σου.

Τα παιδιά στάθηκαν αντικριστά. Και άρχισαν να τραγουδούν... Ένα τραγούδι τα Ελληνάκια...ένα ακόμα σαν απάντηση τα Αφγανάκια... Η μελωδίες σε κοινά και μη τραγούδια, ήταν η γλώσσα σεβασμού που αντήλλαξαν. Και ναι..ήταν κατανοητή και από τις δυο πλευρές αυτή η γλώσσα. Έβλεπες τα πρόσωπά τους. Ήταν ευτυχισμένα!...
Μετά όλα τα παιδιά έβαλαν ενα χεράκι για να μεταφέρουν τον εξοπλισμό: καρεκλάκια, μαξιλάρια, λουτρινα, βιβλία, όλα φορτώθηκαν στους παιδικούς ώμους και τα παιδιά τα μετέφεραν στον χώρο όπου έπρεπε να αποθηκευτούν.
Και μετά παίξαμε όλοι μαζί σε ένα κύκλο: Κάνε ότι κάνω... και μήλα...και ξανά τραγούδια. Το “Χαρωπά τα δυο μου χέρια” ακούστηκε στα Ελληνικά, στα Αγγλικά και στα Αφγανικά... Τεράστιες στιγμές ζήσαμε.
Και στο τέλος κανένα από τα παιδιά δεν ήθελαν να αποχωριστούν. Σαν ένας δεσμός..ένας έρωτας να δημιουργήθηκε από το πουθενά... Δεν θέλω να φύγω είπε η Μαρία... Μείνε λίγο ακόμα της είπε η Μαχτιέ.
"Πως σας φάνηκαν τα παιδιά του Σχιστού;", ρώτησα;
“-Θα πως σε όλους τους μεγάλους πόσο καλά παιδιά είναι... Πως είναι οι καλύτεροί μου φίλοι”..είπε ο Γιάννης.

Μεγάλες στιγμές.. Σπουδαίες στιγμές ζήσαμε εκείνη την ημέρα... Μια ημέρα όπως θα έπρεπε να είναι όλες οι υπόλοιπες. Γεμάτες αγάπη και σεβασμό.

Λίγες ημέρες αργότερα συνέβη μια ακόμα σημαντική στιγμή. Στο σχολείο της Νίκαιας όπου λειτουργεί Δομής Υποδοχής προσφύγων είχε στηθεί μια γιορτή αποχαιρετισμου. Τα παιδιά της ΔΥΕΠ μαζί με τα παιδιά της πρωινής ζώνης παρουσίασαν τραγούδια χορούς και αθλοπαιδιές για να κλείσουν με αυτόν τον τρόπο τη χρονιά.
Τα παιδιά μας χόρεψαν ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς... Και εκεί συνειδητοποίησα πόσο σπουδαία δουλειά έχει γίνει... Κάποια από αυτά τα παιδιά ήταν αγρίμια σκέτα...Τώρα ήρεμα ήξεραν τα βήματα στον τσάμικο και στο καλαματιανό. Πόσο σπουδαία δουλεια έκαναν οι δασκαλοι.....Στη χώρα τους δεν επιτρέπεται τα κορίτσια να χορεύουν μαζί με αγόρια... η αλήθεια είναι πως δεν έχουν καν χορούς όπως τους ξέρουμε εμείς... Τώρα δες! Κορίτσια, κάποια χωρίς μαντίλα, χορεύουν μαζί με αγόρια... Το ΣΧΟΛΕΊΟ το κατάφερε αυτό.
Και οι γονείς να κάθονται εκεί στις κερκίδες.. Οι γονείς των Ελλήνων.. Και να χειροκροτούν. Και να δείχνουν αγάπη. Και σεβασμό. Στα παιδιά του Πολέμου που μάθαιναν για πρώτη φορά στη ζωή τους Χορό. Ελληνικό χορό,εκείνον που κουβαλάει την παράδοση και την δική μας ιστορία. Σα να το είχαν καταλάβει τα παιδια αυτο το μεγάλο μυστικό και έλαμπε το πρόσωπό τους.
Πόση η συγκίνηση μου όταν γύρναγαν τα κεφαλάκια τους καθως χόρευαν για να δουν εάν τα κοιτάω... Εάν τα καμαρώνω. Τα καμάρωνα.

Μετά ήρθαν κοντά μου για να με ρωτήσουν πως τα πήγαν.. Και τα επιβεβαίωσα σαν μητέρα και σαν δασκάλα.

Το ελληνικό σχολείο το κατάφερε αυτό..

Μεγάλη Υπερηφάνεια...
Μεγάλη συγκίνηση.
Οι στιγμές αυτές θα γραφτούν στα βιβλία...
Φτιάξαμε ιστορία που άλλαξε τον μικρό μας απελπισμένο κόσμο...

Ευχαριστώ πολύ!!!!!!!!!

Η επανάσταση των παιδιών (με αφορμή το 1ο Φεστιβάλ Αποδοχής στο Ναύπλιο)

Χθες το αισθάνθηκα για άλλη μια φορά. Ενέργεια; Προσδοκία; Κάποιοι το λένε “πεταλούδες” στο στήθος. Ναι. Αυτό το αίσθημα έρχεται όταν βλέπω κάτι μπροστά μου να γεννιέται και να δυναμώνεται.Όταν κάτι ξεκινάει και φέρει "Ζωή"

Καθώς έβλεπα τον κόσμο του Ναυπλίου, τους γονείς και τους μαθητές, συγκεντρωμένους στην πλατεία έξω από το σχολείο για να γιορτάσουν την Αποδοχή και την Αλληλεγγύη, σε αυτό το 1ο Φεστιβάλ που διοργανώνει το 3ο ΔΣ Ναυπλίου, ήθελα να αγκαλιάσω ένα δέντρο που υπήρχε πίσω από τη σκηνή και να κλάψω πάνω του.

Μέσα σε όλα εκείνα τα εξαιρετικά που έγιναν, θα ξεχωρίσω την κατάθεση στεφανιού από τους μικρούς μαθητές του 3ου Δημοτικού Σχολείου Ναυπλίου στο άγαλμα που έχει φτιάξει η κοινότητα των Γεωργιανών που  ονομάζεται : "Μητέρα Πατρίδα/Χαμένες πατρίδες". Και εκτός από το στεφάνι τα παιδιά άφησαν στο βάθρο τις ζωγραφιές τους και τις κάρτες τους με τις ευχές για Αποδοχή και Αγάπη ανάμεσα στους ανθρώπους.

Τα παιδιά εχθές ήταν στην πρώτη γραμμή τω δράσεων: στα εργαστήρια, στον συντονισμό, στα περίπτερα ενημέρωσης που είχαν στήσει, το ίδιο και στην παρέλαση.

“Άραγε μπορεί μια  επανάσταση να ξεκινήσει από τα παιδιά;” αναρωτήθηκα καθώς παρατηρούσα τα αναψοκοκκινισμένα πρόσωπά τους να χορεύουν όλα μαζί, στο ρυθμό των αφρικάνικων κρουστών.

..

Θυμήθηκα τότε...κάπου στο 2001.. καινούρια ωρομίσθια δασκάλα της ζωγραφικής, να θυμώνω και να στεναχωριέμαι για εκείνα τα παιδιά... τα παιδιά “φαντάσματα” όπως αισθάνθηκα χθες στην ομιλία μου να τα ονομάσω.. Εκείνα που δεν έπιαναν πολύ χώρο στην αίθουσα διδασκαλίας και περνούσαν απαρατήρητα τον περισσότερο χρόνο, αλλά τα βλέμματα όλων στρέφονταν πάνω τους, ασυνείδητα,  όταν είχε γίνει μια διάρρηξη ή μια κλοπή στο σχολείο. Ο θυμός μου και η στεναχώρια μου με είχαν κάνει επιδεικτικά να διαλέγω στα κενά και στα διαλείμματα να πίνω τον καφέ μου μαζί τους στο παγκάκι του προαυλίου. Μεγάλο "σχολείο" για τους εκπαιδευτικούς  το παγκάκι στο προαύλιο. Σε αυτό πάνω έμαθα πόσο δύσκολο είναι να είσαι παιδί από “Άλλη” χώρα. Εκεί τα "άλλα", μου έλεγαν τον πόνο της καρδιά τους και μου έδειχναν τη θλίψη τους.

 Εκεί άκουσα για την Ιστορία της Εντόνας, παιδί της Α`Γυμνασίου όπου ένας αστυνομικός της είχε κάνει σωματικό έλεγχο ενώ γυρνούσε σπίτι της από το σχολείο, ενώ ακόμα  φόραγε τη σχολική τσάντα στην πλάτη. Εκεί μου μίλησε ο Ρομπέρτο για τη ματαίωση που είχε αισθανθεί όταν έχασε τη “Σημαία” αν και ήταν ο καλύτερος μαθητής του σχολείου. Αν και ήταν μόλις 6 χρόνια στην Ελλάδα.

Και οι μαμάδες... Πόσο σκληρές μπορούσαν να γίνουν με αυτά τα παιδιά. Τι και αν τα δικά τους παιδιά ήταν παραβατικά;. Αυτό δεν τις εμπόδιζε να μαζεύουν υπογραφές για να τα διώξουν,από το σχολείο τα “άλλα”..τα “ξένα”..λες και δεν ήταν και αυτά παιδιά ... αλλά κάποια αδέσποτα..

Είχα λίγες εμπειρίες από την τάξη και πολύ λιγότερες με πολυπολιτισμικές τάξεις. Σε εκείνο το σχολείο είχα αισθανθεί ανήμπορη από την πρώτη στιγμή, λες και με είχαν  πετάξει με βία στον βαθύ Ωκεανό χωρίς σωσίβιο.

Και την στιγμή εκείνη που συνειδητοποίησα πως στο συγκεκριμένο σχολείο ήμουν μόνη και πως δεν ήταν στις προτεραιότητες των συναδέρφων μου να γεφυρωθούν οι διαφορές, τότε αποφάσισα να κολυμπήσω. Στα βαθιά.

Η ιδέα ενός Φεστιβάλ όπου με αφορμή και μέσο την Τέχνη, τα παιδιά των Ελλήνων θα συνεργάζονταν με τα παιδιά των μεταναστών και μετά θα παρουσίαζαν τα έργα τους στους γονείς και στους εκπαιδευτικούς, δεν ξέρω καν αν γεννήθηκε πραγματικά σαν ιδέα. Απλά μια μέρα αποφάσισα να το κάνω. Και το έκανα.

Ένας τεράστιος μουσαμάς με γκράφιτι ζωγραφίστηκε από τα παιδιά. Μια έκθεση ζωγραφικής με τα έργα τους στόλισαν το σχολείο μέσα και έξω. Μια αυθόρμητη συναυλία όπου εγώ έπαιζα κουτσά στραβά την κιθάρα και τα παιδιά τραγουδούσαν σε ελληνικά αλλά και στη νοηματική...Μια αυθόρμητη παράσταση με ταμπλό βιβάν όπου τα παιδιά σατίριζαν γνωστούς πινάκες ζωγραφικής. Αυτά ήταν το 1ο Φεστιβάλ "μας".

Μη με ρωτάτε. Δεν ξέρω πως τα συντόνισα αυτά. Δεν είχα παρακολουθήσει ούτε ενα σεμινάριο με βιωματικές ή καινοτόμες δράσεις. Απλά έγιναν . Απλά τα παιδιά το έκαναν.

Τις ίδιες πεταλούδες αισθάνθηκα και τότε, Και στο Ίλιον αργότερα σε ανάλογες δράσεις. Και στο Μενίδι. Αν και η ιδέα πήρε άλλη μορφή.. αν και περισσότερα άτομα μπήκαν στο οργανωτικό, οι πεταλούδες παραμένουν.

Νομίζω πως η ιδέα πρέπει να διαχυθεί.

Σχολικά Φεστιβάλ. Που θα διοργανώνονται από το ίδιο το σχολείο και τα μέλη της. Όχι από δήμους. Όχι από παρατάξεις ή από οργανώσεις. Ένα Φεστιβάλ Αποδοχής της κοινότητας. Που ενώνει εκείνους που δεν πιστεύουν στις πολιτισμικές διαφορές. Ή εκείνους που θέλουν να καταλάβουν, έστω.

Κάποιοι θα τα ονόμαζαν  αντιφασιστικά αυτά τα Φεστιβάλ. Αλλά εμείς θα τα πούμε Τέχνης γιατί οι λέξεις που κουβαλούν το “αντί” είναι και οι ίδιες επιθετικές.

Φεστιβάλ Τέχνης και Αποδοχής και Αλληλεγγύης, και Αγάπης.

Η επανάσταση των παιδιών;

Ελένη Καραγιάννη

Μια δασκάλα ζωγραφικής

ΥΓ. Ένα Μεγάλο Μπράβο και ένα Μεγάλο Ευχαριστώ στην Χρύσα Σαββάκη που επέτρεψε στην καρδιά της να της κάνει "κλίκ" η ιδέα των Φεστιβάλ Αποδοχής πριν κάποια χρόνια. Και που δούλεψε σκληρά για να ωριμάσουν οι συνθήκες για να οργανώσει το πρώτο με το σχολείο της, το 3ο ΔΣ Ναυπλίου. (Περισσότερες φωτογραφίες από το Φεστιβάλ θα δείτε: ΕΔΩ )

Εύχομαι του χρόνου τέτοια εποχή να έχουν ξεκινήσει τέτοιοι μικροί πυρήνες αποδοχής της Κοινότητας σε κάθε γωνιά της χώρας.

Οι μαθητές του 5ου Γυμνασίου Ηλιουπόλεως μιλάνε για το περιστατικό στο Πέραμα

Το κείμενο για το περιστατικό στο Περάμα, εκτός από viral έγινε και θέμα για προτζεκτ σε σχολεία.
Ήταν πολύ συγκινητικό για εμένα να ξέρω πως τόσο σε σχολικές τάξεις, όσο και σε οικογένειες, το κείμενο διαβάστηκε και έγινε το ερέθισμα για να μάθουν κάποια παιδιά ένα κομμάτι από τη σύγχρονη ιστορία που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη χώρα τους...

Είναι από τις στιγμές που με έκαναν να αισθανθώ πως κάτι καλό έχει συμβεί τελικά με την απόφασή μου αυτή να εκφραστώ με αφορμή το Πέραμα.

Τα παρακάτω σημειώματα τα έλαβα από τους μαθητές του 5ο Γυμνάσιο Ηλιούπολης.
Τη δράση αυτή τη συντόνισε η εκπαιδευτικός Οικιακής Οικονομίας, Δώρα Βάκα.

Τους ευχαριστώ πολύ για την εμψύχωση που μου χάρισαν!!!!!