Αφιέρωμα στο ΔΙΚΤΥΟ ΤΕΧΝΗΣ και ΔΡΑΣΗΣ στο: Παιδεία & Κοινωνία

Η Εφημερίδα ΑΥΓΗ και μετά από πρόσκληση του Μπάμπη Μπαλτά, κάνει αφιέρωμα στο ΔΙΚΤΥΟ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗΣ (Οι άνθρωποι με τα μπαλόνια), στο ένθετο ΠΑΔΕΙΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΑ.
Στη σελίδα: 16.

 Διαβάστε το αφιέρωμα παρακάτω:

ΔΙΚΤΥΟ ΤΕΧΝΗΣ και ΔΡΑΣΗΣ (Οι άνθρωποι με τα μπαλόνια)

Είναι Ιούλιος του 2015 και έχουν αρχίσει να καταφθάνουν οι πρώτοι πρόσφυγες από  τα νησιά.  Ανακοίνωσα σε φίλους και στα social media  την απόφασή μου να πάω κοντά σε αυτούς τους ανθρώπους  για να τους γνωρίσω προσωπικά, να τους υποδεχθώ, να παίξω με τα παιδιά τους ή απλά για να πιάσω λίγη κουβέντα με τις μαμάδες όσο το επέτρεπε η απουσία της κοινής γλώσσας. Θα είχα είδη πρώτης ανάγκης μαζί μου αλλά και είδη ζωγραφικής. Ανταποκρίθηκε πάρα πολύς κόσμος στην ανακοίνωση αυτή. Εκπαιδευτικοί, Καλλιτέχνες, ακτιβιστές,η Ένωση Εικαστικών Εκπαιδευτικών, η ομάδα Abada Capoeira Grecia,  γονείς, ακόμα και μαθητές μου. Άτομα που δεν γνώριζα προσωπικά μου έστειλαν δεκάδες μηνύματα: “Έρχομαι κι εγώ  μαζί σου”.

Για να με αναγνωρίσουν στάθηκα κάτω από το άγαλμα στο Πεδίο του Άρεως με ένα κόκκινο μπαλόνι. Μην καταφρονείς την ημέρα των μικρών πραγμάτων, είπε κάποιος και από αυτό το ασήμαντο μπαλόνι ξεκίνησε  και συνεχίζεται μια μεγάλη κίνηση αλληλεγγύης.  

Στη συνέχεια ένα ρολό από χαρτόνι απλώθηκε πάνω στις πλάκες του πάρκου και παιδιά, έφηβοι και γονείς έκατσαν πάνω σε αυτό και αρχίσαμε όλοι μαζί να ζωγραφίζουμε. Μπορεί να μην είχαμε κοινή  γλώσσα, αλλά οι εικόνες και τα πρόχειρα σχέδια  αντικατέστησαν  τη λεκτική επικοινωνία. Τα χαρτιά γέμισαν με ιστορίες. Δύσκολες ιστορίες και  με σύμβολα θυμού, πόνου,θανάτου  και πολέμου. Αλλά και ευγνωμοσύνης και αγάπης. Δεκάδες μπαλόνια μπερδεύτηκαν πάνω στους θάμνους του πάρκου μαζί με ζωγραφιές με καρδούλες.  Και μετά τη ζωγραφική, μια φίλη  πήρε το μαντολίνο της και εκεί πάνω στο χώμα μουρμούρισε μουσικές με τους μπαμπάδες και τα αγόρια.

Και όλο αυτό έγινε συνήθεια στους επόμενους μήνες. Τα χρώματα, οι  μουσικές, ο  χορός και το θέατρο, ήταν τα εργαλεία που χρησιμοποιήσαμε για να γνωρίσουμε τα παιδιά και τους γονείς τους. Μέσα σε αυτά τα μικρά φεστιβάλ Τέχνης που κάθε φορά στήναμε στις δομές φιλοξενίας, είχαμε την ευκαιρία να δούμε πόσο όμορφα και απαλά μπορεί η Τέχνη να ενώσει ανθρώπους και λαούς που ποτέ δεν θα μπορούσαν να ενωθούν διαφορετικά.

Σε αυτές τις μοναδικές στιγμές αισθανθήκαμε σα να ζωντάνευε ο “Χορός της γης”  του Ματίς μπροστά στα μάτια μας. Οι άνθρωποι όλοι ξεχνούσαν τα εξωτερικά χαρακτηριστικά, το χρώμα, τη θρησκεία και χόρευαν, τραγουδούσαν ή ζωγράφιζαν μαζί.  Οι συνεσταλμένες γυναίκες της Ανατολής  με τα μαντήλια και τα ζωγραφιστά φρύδια, ζωγράφιζαν λουλούδια δίπλα στις γυναίκες της Αφρικής με τα ελεύθερα στήθη. Και οι σκληροί άντρες με τα σαρίκια χαμογελούσαν ντροπαλά όταν τους προσκαλούσες να μουρμουρίσουν μαζί σου ένα σκοπό του Χατζιδάκι. Και αγκαλιές. Πολλές αγκαλιές πήραμε και δώσαμε τους τελευταίους αυτούς μήνες. Σε αυτές τις αγκαλιές πότε έφηβες έγερναν το κεφάλι τους στον ώμο σου για να ξεκουραστούν, πότε οι απελπισμένες μητέρες ξέσπαγαν σε δάκρυα, πότε μικρά βρέφη έβρισκαν καταφύγιο και ζεστασιά. Απαλά, τρυφερά και ανθρώπινα, η Τέχνη άνοιξε δρόμους με τα αρχέγονα υλικά της και μας βοήθησε  να κατανοήσουμε  πόσο ίδιοι είμαστε  με τους άλλους.

Η επαφή με αυτούς τους ανθρώπους κρατούσε λίγες ημέρες ή εβδομάδες αφού οι περισσότεροι συνέχισαν το δρόμο τους προς τις χώρες της Ευρώπης. Είναι τεράστια η ικανοποίηση όμως όταν χτυπάει το viber μέσα στη Νύχτα από το μήνυμα της μικρής 15χρονης Σάρας που σου γράφει πως όλα πήγαν καλά και έφτασε επιτέλους στην Σουηδία ύστερα από έναν ολόκληρο μήνα ταλαιπωρίας.

Τέτοιες  εμπειρίες ζήσαμε στους τελευταίους 9  μήνες δράσεων κοντά στους πρόσφυγες της Αθήνας. Και  η αυθόρμητη αυτή ομάδα μεγάλωσε, επισημοποιήθηκε κατά κάποιον τρόπο και αυτήν τη στιγμή οργανώνει σε εβδομαδιαία βάση 6 καλλιτεχνικά εργαστήρια   στον Ελαιώνα, στον Πειραιά, σε κέντρα φιλοξενίας ασυνόδευτων, κ.α. και σύντομα και στο Ελληνικό όπου εκεί σχεδιάζουμε μαζί με τους γονείς πρόσφυγες ένα αυτοσχέδιο σχολείο.

 Σε αυτά τα εργαστήρια εκτός από τα εικαστικά (ζωγραφικής και κατασκευών) οργανώνονται παράλληλα εργαστήρια θεατροπαιδαγωγικής, capoeira (Adaba), αφρικάνικων χορών (Τroupe emma ya), μουσικής, αγγλικής γλώσσας,κ.α.  

Στόχος της ομάδα όμως δεν είναι απλά η δημιουργική απασχόληση ατόμων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Οι εκπαιδευτικοί  και οι καλλιτέχνες μέλη του δικτύου είναι προσανατολισμοί στις αρχές της Δημοκρατικής εκπαίδευσης και της Κριτικής παιδαγωγικής και επιθυμούμε η Τέχνη να γίνει ένα μέσο που οι άνθρωποι θα κερδίσουν  προσωπικό και κοινωνικό χώρο, το δικαίωμα να ακούγεται η φωνή τους και τη δυνατότητα  να εξανθρωπίσουν τον Κόσμο τους. Έχουμε στο νου μας την ιδέα του Μποάλ με το Θέατρο του καταπιεσμένου και οραματιζόμαστε ένα κινητό εικαστικό εργαστήριο για τους καταπιεσμένους της χώρας αυτής. 

Ένας ακόμα στόχος, μέσα από παρεμβάσεις είναι να “αποκατασταθεί” ο ρόλος και η σπουδαιότητα της Τέχνης στην ολόπλευρη εξέλιξη τους παιδιού και να βρει το χώρο και την αξία που της πρέπει μέσα στο Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.  Ένας στόχος που έχουμε σαν δίκτυο, είναι να  μιλήσουμε ανοικτά για το ρατσισμό που δέχονται οι μαθητές αλλά και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί, σε αυτό το καταπιεστικό σύστημα που δεν αναγνωρίζει πραγματικά όλους τους τρόπους που μπορεί ένα άτομο  να αντιληφθεί τον κόσμο και τη γνώση, παρά μόνο τον φυσικομαθηματικό και γλωσσικό τρόπο. Σε αυτό το συντηρητικό και κουρασμένο σύστημα θέλουμε να μιλήσουμε για τις αλήθειες που μπορούν να ελευθερώσουν. Μια από αυτές είναι η Τέχνη.

Το Δίκτυο δημιουργήθηκε σε αυτές τις πρωτόγνωρες ιστορικές στιγμές πολέμου και τα μέλη του επιθυμούν να εργαστούν συστηματικά πάνω στις  εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανάγκες που θα παρουσιαστούν. Πιστεύουμε πως είναι ευκαιρία για την εκπαιδευτική κοινότητα να διορθώσουμε παλαιά  λάθη και να βρούμε λύσεις για όλες τις ελλείψεις που ταλαιπώρησαν και περιθωριοποίησαν τα παιδιά των προσφύγων και των μεταναστών που πέρασαν από αυτόν τον τόπο τις προηγούμενες δεκαετίες.

Ελένη Καραγιάννη

Εικαστικός-εκπαιδευτικός εικαστικής αγωγής

Ιδρυτικό μέλος του Δικτύου Τέχνης και Δράσης (Οι άνθρωποι με τα μπαλόνια)

Για να μάθετε περισσότερα για το Δίκτυο μπορείτε να επισκεφτείτε τον παρακάτω σύνδεσμο: http://balloonartpeople.blogspot.gr/p/blog-page_5.html

Ο Μάστορας.

Ο Φίλιππος είναι μαθητής της Β Δημοτικού.
"Περιμενε Κυρία!", μου ειπε μια μέρα που προσπαθούσα με πινέλα και μολύβια να ξεβουλώσω τον νεροχύτη του εργαστηρίου που ειχε βουλώσει με διάφορα υλικά.
Άνοιξε το ντουλάπι, έσκυψε, έκανε "κάτι" (δεν έχω ιδέα τι) και μέσα σε 3 δευτερόλεπτα ο νεροχύτης είχε ξεβουλώσει.
Μέσα σε αυτά τα 3 δευτερόλεπτα πέρασαν 30 διαφορετικοί λόγοι από το μυαλό μου για να του απαγορεύσω να κάνει το "κάτι".

Τώρα πια είναι ο επίσημος μάστορας της τάξης και από τοτε που "εντυπωσιάστηκε" η κυρία Εικαστικού, όλο καμώνεται με "κατι".

Δεν ξέρω για εσάς, αλλά εγώ προτιμώ αυτην την "εξυπνάδα" από την εξυπνάδα της αποστήθισης κανόνων.

Ένα ταξίδι στην Ειδομένη (παρουσίαση στους μαθητές)

Είχα την ευκαιρία να ταξιδέψω τον Ιανουάριο του 2016 στην Ειδομένη. Πήγα με ομάδα καλλιτεχνών με σκοπό να κάνουμε ένα πολιτιστικό δρώμενο σε μορφή παρέλασης.Ήταν ακριβώς τις ημέρες πριν κλείσουν οριστικά τα σύνορα.  Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε :ΕΔΩ

Όπως έχει συμβεί και άλλες φορές, για παράδειγμα στο ταξίδι στην Ρουάντα (περισσότερα θα βρείτε:ΕΔΩ) έτσι και στην Ειδομένη συνέδεσα την τάξη μου με αυτό το γεγονός.
Πολλές συζητήσεις έγιναν κατά την διάρκεια κάποιων  μαθημάτων, προβολές και εργασίες, πάντα κάτω από την ομπρέλα των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τα παιδιά στη συνέχεια έφτιαξαν ζωγραφιές με μηνύματα και ευχές για τα παιδιά της Ειδομένης. Κάποιες από αυτές έγιναν "Το σεντόνι της Αγάπης", κάποιες άλλες πλαστικοποιήθηκαν και έγιναν γιρλάντες. Αυτές "στόλισαν" τα σύνορα, Ελλάδας-FYROM.


Ορίστε μερικές φωτογραφίες:

Μόλις επέστρεψα από την Ειδομένη μετέφερα στα παιδιά όσα ειδα. Η ιδέα πως τις ζωγραφιές αυτές τις άγγιξαν χέρια παιδιών από εκείνα που βλέπουμε να υποφέρουν σε φωτογραφίες πάνω σε βάρκες και σε καταυλισμούς, έδωσε μεγάλη συγκίνηση στα παιδιά.Αισθάνθηκαν πως αυτή η κατάσταση δεν είναι και τόσο μακρινή. Αισθάνθηκαν κατά κάποιον τρόπο ένα είδος "αδελφοποίησης" με αυτά τα παιδιά.
Τους έφερα να δουν και να αγγιξουν τις ισοθερμικές κουβέρτες που μπορεί να ήταν κάπως διασκεδαστικές αλλά τελικά καταλάβαμε πως ήταν ένα αντικείμενο που μάλλον συμβολίζει πόνο και βάσανα.

Στην παρουσίαση χρησιμοποιήθηκαν τα παρακάτω στοιχεία:

V;ideo από την κατεστραμμένη πόλη Homs της Συρίας.

Ένα 7χρονο κοριτσάκι από τη Συρία μιλάει για τη ζωή της σαν πρόσφυγας .

κ.α.

Ένας Καλλιτέχνης για κάθε σχολείο (πρόταση για τον Εθνικό Διάλογο για την Παιδεία)

Βρέθηκα στο δίλημμα. Θα είχε νόημα να κατατεθεί μια  πρόταση σχετικά με την Καλλιτεχνική Παιδεία στον Εθνικό Διάλογο για την Εκπαίδευση; Ή θα ήταν τελικά πιο "σοφό" να  ακολουθηθεί η γραμμή που είχαν ορίσει τα συνδικαλιστικά όργανα, δηλαδή η αποχή;
Μέχρι και λίγες ημέρες πριν τελειώσει ο Μάρτιος, εάν έκανες μια μικρή περιήγηση στην πλατφόρμα, θα έβλεπες την απουσία προτάσεων που αφορούν  στην Καλλιτεχνική Παιδεία και τον Καλλιτέχνη Παιδαγωγό.Θα έβλεπες προτάσεις σχεδόν για τα πάντα. Μέχρι και πρόταση που αφορά τις άδειες των συνδικαλιστών εκπαιδευτικών. Για την Τέχνη στο Σχολείο όμως δεν θα έβλεπες. Ίσως κάποιες σκόρπιες γενικολογίες μόνο.

Θορυβήθηκα. Όπως επίσης θορυβήθηκα και από την απουσία των Καλλιτεχνών και Παιδαγωγών Τέχνης από την Επιτροπή. Γιατί να χρειάζονται τόσοι άνθρωποι της ψυχικής υγείας,   αλλά να μην χρειάζεται ο Καλλιτέχνης, ο Δημιουργός Πολιτισμού, εκείνος που παράγει "φως", εκείνος που κατέχει τις αρχέγονες δυνάμεις που έκαναν τον άνθρωπο να ξεχωρίσει από τα άλλα θηλαστικά, εκείνος που στα αρχαία χρόνια μας  χάρισε τους λόγους για τους οποίους  αισθανόμαστε εθνικά υπερήφανοι;
Όποιος είναι μέσα στην εκπαίδευση θα έχει αντιληφθεί πως επικρατεί τα τελευταία χρόνια μια τάση για περιορισμό και απαξίωση της Καλλιτεχνικής Παιδείας, όχι μόνο στην Ελλάδα,αλλά και σε εκπαιδευτικά συστήματα άλλων χωρών που ωστόσο "φιγουράρουν" ως τα  ιδανικά. Για παράδειγμα το Βρετανικό .
Γι αυτούς τους λόγους λοιπόν αποφάσισα να γράψω αυτό το κείμενο.
Δεν ξέρω εάν η Αποχή ως θέση και ως διαμαρτυρία , έχει νόημα σε μια εποχή που λιγοστεύουν όλο και περισσότερο οι ευκαιρίες για πραγματική και ουσιαστική  Έκφραση και Λόγο.
Η αποχή, η θυμωμένη ενίοτε, ως θέση και αντίδραση ίσως να μην είναι ο κατάλληλος τρόπος διεκδίκησης τώρα πια.
Ίσως τελικά να ήταν περισσότερο από απαραίτητο να  εξηγήσουμε τα αυτονόητα σε μια Υπουργική πλατφόρμα. Τι θα βγει από όλο αυτό; Ίσως τίποτε. Ίσως τελικά να αποδειχθεί πως οι συνδικαλιστές είχαν δίκιο και πως πρόκειται για μια απάτη. Ίσως, τελικά να λάβουν υπόψη κάποιες προτάσεις ή τα κείμενα αυτά να λειτουργήσουν ως ερέθισμα για άλλες ιδέες.
Ακόμα όμως και το πιο αρνητικό σενάριο να προκύψει,θεωρώ πως είναι θετικό και σημαντικό να υπάρχει στη "δημόσια θέα" ένα κείμενο στο οπoίο αναφέρονται κάποιες παιδαγωγικές κατευθύνσεις που ενισχύουν τον ρόλο του Καλλιτέχνη στα σχολεία

Έτσι λοιπόν μοιράστηκα την ιδέα με την ομάδα του ΔΙΚΤΥΟΥ ΤΕΧΝΗΣ και ΔΡΑΣΗΣ και συμφώνησαν να κατατεθεί, αφού έγιναν αλλαγές και παρεμβάσεις όπου χρειαζόταν.

Την πρόταση θα την βρείτε σε αυτό το λινκ: http://dialogos.minedu.gov.gr/?tag=reggio-emilia-schools

...................................................................................................................................................................

Πρόταση της ομάδας εκπαιδευτικών /καλλιτεχνών:

ΔΙΚΤΥΟ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗΣ (Οι άνθρωποι με τα μπαλόνια)

για τον Εθνικό Διάλογο για την Παιδεία.

ΕΝΑΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΣΧΟΛΕΙΟ

Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό που ξεκίνησε από το Υπουργείο Παιδείας μια πρωτοβουλία σαν και αυτή, δηλαδή να καταγραφούν προτάσεις εμπλεκομένων στην εκπαίδευση. Ωστόσο είναι προφανές πως εάν δεν προσφερθεί η ανάλογη οικονομική ενίσχυση σε διορισμούς και σε υποδομές, πως οι προτάσεις αυτές θα λειτουργήσουν ως ημίμετρα.

Η δική μας πρόταση έχει να κάνει με την αναβάθμιση του ρόλου του Καλλιτέχνη Παιδαγωγού καθώς είναι μια ενεργή ομάδα που υπάρχει στο σχολείο αλλά δεν έχει αξιοποιηθεί όπως πρέπει. Η υποτίμηση που δέχεται η Καλλιτεχνική Παιδεία εκφράζεται ακόμα και στην ίδια την πρωτοβουλία του Εθνικού Διαλόγου, καθώς όπως διαπιστώνουμε, απουσιάζουν οι Καλλιτέχνες Παιδαγωγοί και γενικά οι άνθρωποι της Δημιουργικότητας από τα μέλη της Επιτροπής. Επίσης είναι παράδοξο, σε μια χώρα της οποίας η εθνική της υπερηφάνεια στηρίζεται στην πολιτιστική της κληρονομιά, να μην υπάρχει ανεξάρτητο γραφείο Καλλιτεχνικής Παιδείας στην Κεντρική Υπηρεσία, όπως υπάρχει για παράδειγμα για τον αθλητισμό.

Γιατί συμβαίνει αυτή η υποτίμηση της Τέχνης και του Καλλιτέχνη στην ελληνική εκπαίδευση; Πολλούς λόγους θα μπορούσαμε να επικαλεστούμε. Από το ένα άκρο, του απροσπέλαστου ελιτιστή των γκαλερί ή των θεάτρων, ο καλλιτέχνης στο σχολείο μετατρέπεται σε έναν κλητήρα-επιστάτη γενικών καθηκόντων ή διεκπεραιωτή θεατρικών κατασκευών και άλλων. Γίνεται ο δευτερεύων και ο συμπληρωματικός δάσκαλος σε εκείνους που κάνουν τα “σοβαρά” μαθήματα” όπως η γλώσσα και τα μαθηματικά. Η συνεχής συρρίκνωση και η απαξίωση της καλλιτεχνικής παιδείας αποδεικνύει πως καμία εκπαιδευτική ηγεσία που πέρασε από αυτή τη χώρα μέχρι στιγμής, δεν είχε λάβει υπόψη της τις γνωστικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ανάγκες των παιδιών, καθώς και τις σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους όπου τον πρωταγωνιστικό ρόλο κατέχει η Δημιουργικότητα. Και από ότι φαίνεται δεν είναι μια τάση που επικρατεί μόνο στην Ελλάδα, αφού διακρίνουμε το παράδοξο αυτό να επικρατεί διεθνώς. Πως αλλιώς μπορεί να ερμηνευτεί το γεγονός πως απουσιάζει το παιδαγωγικά αναγνωρισμένο αυτό εργαλείο της Δημιουργικότητας, από τις μετρήσεις φορέων όπως ο ΟΟΣΑ;

Γιατί είναι σημαντική η Καλλιτεχνική Παιδεία στην ολόπλευρη ανάπτυξη τους παιδιού και του εφήβου;

Συνήθως εννοούνται ως Καλλιτεχνική Παιδεία κάποιες αόριστες κατευθύνσεις όπως: η ενθάρρυνση της δημιουργικότητας, της φαντασίας και η αναγνώριση της αξίας των έργων τέχνης. Αυτές είναι σπουδαίες κατευθύνσεις αλλά δεν είναι οι μόνοι λόγοι που χρειαζόμαστε την Τέχνη και ειδικά τον Καλλιτέχνη Παιδαγωγό στο Σχολείο.

H Καλλιτεχνική Παιδεία (Εικαστική, Θεατρική, Μουσική Αγωγή) είναι η εκπαίδευση που συντελείται μέσω της εμπειρίας, της δοκιμής και της δημιουργικής διαδικασίας. Προσφέρει εναύσματα σκέψης και διακίνησης συναισθημάτων, που ίσως δεν μπορούν να αναδυθούν με τέτοια ένταση μέσα από άλλες εκπαιδευτικές πρακτικές. Οι τέχνες συνδέονται με την ανάπτυξη της κριτικής και αναλυτικής σκέψης, την αυτοεπίγνωση, την αυτοπεποίθηση, την αυτοπειθαρχία, την απόκτηση κινήτρων μάθησης και υψηλών επιπέδων ενσυναίσθησης και ανεκτικότητας προς τους άλλους. Συμβάλουν πέρα από την κριτική προσέγγιση κάποιων θεμάτων, στην ανάπτυξη οριζοντίων ικανοτήτων, όπως είναι οι ικανότητες για κατανόηση πολύπλοκων ή αμφιλεγόμενων καταστάσεων, ανακάλυψη και διασύνδεση των επιμέρους στοιχείων των πληροφοριών, σύλληψη εναλλακτικών λύσεων, ενσυναίσθηση των διαφορών, αναγνώριση της πολιτισμικής ποικιλότητας, διαμόρφωση αισθητικών κριτηρίων και κατανόηση του πολιτισμικού πλούτου (Κόκκος, 2011).

Πως θα γίνει ωστόσο η αναβάθμιση της Καλλιτεχνικής Παιδείας; Με Νέα Α.Π.Σ.; Με επιμορφώσεις; Με περισσότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις στο σχολείο; Πιστεύουμε πως αυτά δεν αρκούν.

Η πρόταση μας είναι η εξής: όπως υπάρχει ο θεσμός του Διευθυντή, του Υποδιευθυντή, του διαχειριστή της ιστοσελίδας, κτλ χρειάζεται να δημιουργηθεί μια διακριτή θέση ευθύνης για τον Καλλιτέχνη Εκπαιδευτικό. Για ποιους λόγους;

1. Γιατί λόγω της κατάρτισής τους οι καλλιτέχνες μπορούν να προτείνουν νέους τρόπους διδασκαλίας μέσα από την Τέχνη και τη Δημιουργικότητα (Edwards and all,2006).
2. Γιατί μέσα από την ιδιοσυγκρασία τους μπορούν να μας βοηθήσουν να εκτιμήσουμε την αποκλίνουσα-δημιουργική σκέψη των παιδιών, τη νοητική δηλαδή ικανότητα με την οποία η εξέταση και η επεξεργασία των δεδομένων του προβλήματος γίνεται με έναν πιο ελεύθερο τρόπο που του επιτρέπει νέους και ανορθόδοξους συνδυασμούς, με σκοπό την εύρεση μεγάλου αριθμού πρωτότυπων ιδεών και πιθανών λύσεων». (Παρασκευόπουλος Ι., 2004). Ωστόσο στο ελληνικό σχολείο επικρατεί μια συντηρητική τάση στιγματισμού των παιδιών εκείνων που διαθέτουν την “ανορθόδοξη” σκέψη. Αντίθετα,το υπερκινητικό παιδί παύει να έχει τα χαρακτηριστικά του “διαταραγμένου” σε ένα περιβάλλον που του επιτρέπει να πειραματιστεί με τα υλικά και τον χώρο, να κινηθεί, να χορέψει, να ζωγραφίσει, να αγγίξει κ.α. Ένα τέτοιο “διαταραγμένο υπερκινητικό και στιγματισμένο” παιδί σύμφωνα με την μαρτυρία της, ήταν η ταλαντούχα χορογράφος Τζίλιαν Λιν και συνεργάτιδα-χορογράφος του Άντριου Λόιντ Γουέμπερ στις όπερες: Cats και Phantom Of The Opera . (Γαρυφαλάκη, 2013). Ένας Καλλιτέχνης στο σχολείο μπορεί να συμβάλει στην αλλαγή αυτής της νοοτροπίας του στιγματισμού των δημιουργικών παιδιών.
3. Οι Καλλιτέχνες χρειάζονται στα σχολεία για να ενδυναμωθεί η “Πολλαπλή Νοημοσύνη” και όχι μόνο της Γλωσσικής και της Μαθηματικής που υποστηρίζει το ελληνικό σύστημα. Η θεωρία αυτή του Howard Gardner μιλάει για 9 συνολικά τρόπους που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον κόσμο και αναπτύσσονται γνωστικά. Ο γλωσσικός και μαθηματικός είναι δυο από αυτούς. Τι γίνεται με τους άλλους 7; Η απάντηση είναι εύκολη. Όποιος δεν είναι καλός στη Γλώσσα και στα Μαθηματικά είναι “Ανεπαρκής”. Οι εικαστικοί ανήκουν στην Παραστατική αντίληψη, οι μουσικοί στη Μουσική, οι χορευτές και οι αθλητικοί άνθρωποι στη Μουσικοκινητική, κ.λ.π. (Gardner, 2011).
4. Οι Καλλιτέχνες είναι καλλιτέχνες γιατί έχουν συνήθως στο βιογραφικό τους κάποια πολιτιστική δράση, ανάλογα με την ειδικότητά τους. Ένας Καλλιτέχνης που αναγνωρίζεται με αυτόν τον τίτλο (και την ουσία του τίτλου) μπορεί να εφαρμόσει πρακτικές, να οργανώσει με επαγγελματικό τρόπο καλλιτεχνικά project, να επικοινωνήσει με θεσμούς γι αυτά, να τα υποστηρίξει με θεωρητική αναφορά και να τα συνδέσει με την κοινότητα. Γιατί αυτό κάνουν οι καλλιτέχνες στα μουσεία, στις γκαλερί, στις μουσικές σκηνές, στα θέατρα κ.α. Γιατί να μην το κάνουν και στο σχολείο;. Ένας καλλιτέχνης μπορεί να ανοίξει το σχολείο στην κοινωνία και να δημιουργήσει έναν πυρήνα πολιτισμού, μέσα από την αλληλεπίδραση με καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές ομάδες, με φορείς, ανθρωπιστικές οργανώσεις, κινήσεις, προγράμματα κ.α. Αυτό είναι ένας τρόπος για να γίνει πραγματικότητα η ιδέα του «σχολείου της κοινότητας» που πολύ συχνά ακούμε τα τελευταία χρόνια.
5. Σε μια εποχή που το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει χαρακτηριστεί ως συντηρητικό, χρειαζόμαστε μια παιδεία που έχει την πρόθεση να ωθήσει τους νέους ανθρώπους να κατανοήσουν τον κόσμο μέσα στον οποίο ζουν και να συνεισφέρουν σε αυτόν. Θα πρέπει να τους προσφέρει ευκαιρίες ώστε να διερευνήσουν τις δικές τους αξίες και τις αξίες των άλλων. Οι καλλιτέχνες κατά κανόνα ασχολούνται με τέτοια πράγματα: με την αξιολόγηση και την επαναξιολόγηση του περιβάλλοντος κόσμου (Robinson,1999). Η εκπαίδευση πρέπει να θεωρείται ένα πολιτιστικό πολιτισμικό γεγονός όπου τα μέλη της, χρησιμοποιούν τους τρόπους εκείνους που θα καταφέρουν να “εξανθρωπίσουν” τον κόσμο (Freire,1977). Ένας από αυτούς είναι η Τέχνη.
6. Ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου επικρατεί ο φόβος της ανόδου της ρατσιστικής ρητορικής που περιθωριοποιεί το διαφορετικό, οι τέχνες μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση και αποδοχή των πολιτισμικών αλλαγών και διαφορών. Σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, οι τέχνες είναι σημαντικές για δύο λόγους: α) Η πρακτική και η εγνωσμένη απόλαυση των τεχνών εμπλέκουν την παρατήρηση, την ανάλυση και την αξιολόγηση της προσωπικής και της κοινωνικής εμπειρίας. β) Γιατί το καλλιτεχνικό προϊόν (όταν δημιουργείται αλλά και όταν μελετάται) είναι αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής παράδοσης και των στοιχείων αυτών που τα παιδιά προσπαθούν να κατανοήσουν (Robinson,1999). Ιδιαίτερα για την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας με την αθρόα εισροή και πιθανή μόνιμη εγκατάσταση προσφύγων και οικονομικών μεταναστών είναι επείγον να βρούμε κοινό τόπο και τρόπο για να γίνει ομαλά η ένταξη των παιδιών αυτών στο ελληνικό σχολείο και να βοηθήσουμε τους μαθητές μας, να αποδεχθούν τους νέους συμπολίτες τους.

Και τέλος,

7. Ο Καλλιτέχνης δεν έγινε καλλιτέχνης επειδή σπούδασε μια τέχνη ή μία επιστήμη, όπως κάποιος σπουδάζει μαθηματικά για να γίνει μαθηματικός ή παιδαγωγικά για να γίνει δάσκαλος. Η Τέχνη (του) είναι η ταυτότητά του. Είναι η ουσία της ύπαρξής του. Είναι ο τρόπος που λειτουργεί ο εγκέφαλος του. Είναι φύσει και θέσει καλλιτέχνης .

Ο Καλλιτέχνης διαφέρει από τους άλλους ανθρώπους στο σημείο ότι διαθέτει τις τεχνικές γνώσεις, τις ικανότητες και τη συναισθηματική εμπλοκή με το έργο του για να παρουσιάσει:

« ..τα ωμά, τα αηδιαστικά τα διεστραμμένα ή τα αδιάφορα, τα απόκρυφα- ένστικτα-επιθυμίες και φαντασιώσεις του εσωτερικού ανθρώπου, με έναν όμορφο και αποδεκτό τρόπο, αφαιρώντας από αυτά την ντροπή. Μεταφράζει με σύμβολα τις ντροπιαστικές φαντασιώσεις μας, σε κάτι εκλεπτυσμένο, διανοητικό και απολαυστικό. Ο καλλιτέχνης-ποιητής δημιουργεί κάτι που λατρεύουμε και θαυμάζουμε και μέσα από την επαφή μας με ένα έργο τέχνης προσεγγίζουμε τις δικές μας φαντασιώσεις και επιθυμίες χωρίς ντροπή» (Freud, 2006)

Και αυτές οι “μυστικές” ικανότητες που διαθέτει ο Καλλιτέχνης, είναι ένας ισχυρός λόγος για να υπάρχει στο σχολείο σε ένα κεντρικό θεσμικό ρόλο.

Υπάρχουν στην παιδαγωγική ιστορία σχολεία που υιοθέτησαν την ιδέα “Ένας καλλιτέχνης σε κάθε σχολείο;”

Ένα από τα πιο γνωστά εκπαιδευτικά μοντέλα στην Προσχολική και Πρωτοβάθμια εκπαίδευση και το μακροβιότερο όλων, είναι αυτό των σχολείων της Reggiο Emilia. Τα σχολεία αυτά έκαναν πράξη το Δημοκρατικό Σχολείο του Dewey και στηριζόμενα πάνω στη Θεωρία του Vygotsky για τη Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης, ενθαρρύνουν το σεβασμό στην Πολλαπλή Νοημοσύνη των παιδιών όπως την όρισε ο Η. Gardner. Το ενδιαφέρον του μοντέλου αυτού σχολείων, συνίσταται στο ότι στον πυρήνα της εκπαίδευσης έχουν τον Καλλιτέχνη Παιδαγωγό ως συντονιστή, εμψυχωτή, όχι μόνο των παιδιών αλλά των εκπαιδευτικών και των γονέων. Αυτός συντονίζει το Ατελιέ, στο οποίο δεν γίνεται απλά το μάθημα της δημιουργικής απασχόλησης αλλά λειτουργεί ως “το συμβουλευτικό γραφείο” όπου υποδεικνύονται εκπαιδευτικές πρακτικές που να ταιριάζουν στους τρόπους που αντιλαμβάνονται τα παιδιά τον κόσμο και τη γνώση. (Edwards and all, 2006 ).

Η ιδέα αυτών των σχολείων εφαρμόστηκε στην Προσχολική και την Πρωτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά θεωρούμε πως μπορεί να βρει εφαρμογές και στη Δευτεροβάθμια. Και σίγουρα είναι επείγουσα η ενθάρρυνση της δημιουργικότητας σε ένα Γυμνάσιο και- ιδιαίτερα- Λύκειο όπου κάθε προσωπική έκφραση και δημιουργική ενέργεια έχει θυσιαστεί στο βωμό της επιτυχίας των Πανελλήνιων εξετάσεων.

Ποιος είναι ο ρόλος ενός Υπεύθυνου Καλλιτέχνη εκπαιδευτικού;

• Να προτείνει, να συντονίζει, να εμψυχώνει, να συμβουλεύει, να οργανώνει, να παρεμβαίνει στα πεδία που ήδη έχουν αναφερθεί.

Ποιος μπορεί να γίνει Υπεύθυνος Καλλιτέχνης εκπαιδευτικός;

Η δική μας πρόταση προεκτείνει την ιδέα του Ατελιερίστα των σχολείων του Reggiο Emilia, θέλοντας να δημιουργηθεί έναν ουσιαστικός και θεσμοθετημένος χώρος σε όλους τους Καλλιτέχνες που υπάρχουν στο ελληνικό σχολείο. Ο Καλλιτέχνης του σχολείου θα είναι κατά προτεραιότητα κάποιος εκπαιδευτικός καλλιτεχνικής ειδικότητας δηλαδή Εικαστικός, Μουσικός, Θεατρολόγος και εφόσον δεν μπορεί να καλυφθεί η θέση από έναν τέτοιο συνάδελφο (είτε γιατί δεν υπάρχει τέτοιος εκπαιδευτικός είτε γιατί δεν το επιθυμεί), θα ανατίθεται σε κάποιον εκπαιδευτικό με καλλιτεχνικές σπουδές ή με αποδειγμένη καλλιτεχνική δραστηριότητα και βάση βιογραφικού. Μπορεί να είναι π.χ. ένας εκπαιδευτικός θετικών μαθημάτων αλλά να έχει αναγνωρισμένη δραστηριότητα ως Κινηματογραφιστής, φωτογράφος, χορογράφος, σκηνοθέτης, συγγραφέας, κ.α.

Είναι σημαντικό να έχει “επαγγελματική” ή έστω αναγνωρισμένη δραστηριότητα σε κάποιο είδος τέχνης, για το λόγο ότι το ζητούμενο είναι να μεταφέρει την εμπειρία του στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζονται οι Τέχνες, στο σχολείο. Η γνώμη μας είναι πως πρέπει να είναι διακριτός ο ρόλος της ερασιτεχνικής ενασχόλησης, από τη βιωματική και αφοσιωμένη σχέση ενός ατόμου με την Τέχνη.

Εδώ χρειάζεται να τονίσουμε πως το έργο της θέσης αυτής δεν θα έχει να κάνει με τη διδακτική της Τέχνης καθώς οι μόνοι αρμόδιοι και παιδαγωγικά καταρτισμένοι γι αυτό, είναι οι εκπαιδευτικοί των ανάλογων ειδικοτήτων. Θεωρούμε πως είναι κατανοητή η αντίληψη πως, όσο και αν κανείς αγαπάει την Τέχνη, δεν μπορεί η αγάπη του αυτή να υποκαταστήσει τη βιωματική και επιστημονική κατάρτιση των ειδικευμένων παιδαγωγών τέχνης.

Ο Καλλιτέχνης του σχολείου θα έχει την ευθύνη στα εξής:

• Να ενημερώνει το Διευθυντή και το Σύλλογο διδασκόντων για σχετικές επιμορφώσεις, όπως αυτές παρέχονται από θεσμούς όπως η Ένωση Εκπαιδευτικών Εικαστικών Μαθημάτων, το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, το Δίκτυο Τέχνης και Δράσης κ.α.
• Να προσκαλεί ομάδες καλλιτεχνών, βιωματικού, ανθρωπιστικού πεδίου και να διοργανώνει δράσεις-εργαστήρια και άλλα για τους μαθητές και επιμορφώσεις για τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς
• Να συντονίζει και να εμψυχώνει δημιουργικές ομάδες και να διευκολύνει την έκφραση των μελών της σχολικής κοινότητας.
• Να συνδέει το σχολείο με πολιτιστικές δράσεις, με μουσεία, θεσμούς, πανεπιστήμια, ερευνητικά προγράμματα, ομάδες, οργανώσεις κ.α. που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
• Να διευκολύνει στο έργο τους, τους εκπαιδευτικούς καλλιτεχνικών ειδικοτήτων.

κ.α

Συμβολή του κράτους στο Θεσμό του Καλλιτέχνη

Θεωρούμε πως αυτό το ανθρώπινο δυναμικό, ήδη υπάρχει στο ελληνικό σχολείο και είναι εκείνο που κάνει τη διαφορά: ό,τι ευφάνταστο και δημιουργικό συμβαίνει σε αυτό το παρωχημένο σε πολλά θέματα και «στεγνό» εκπαιδευτικό σύστημα, γίνεται από αυτά τα άτομα, που χωρίς να έχουν να κερδίσουν χρήματα ή αναγνώριση -πάρα μόνο αυτή των μελών της σχολικής κοινότητας- είναι παρόντα, ενεργά και πρόθυμα, συχνά με προσωπικό κόστος, να δώσουν λίγο “φως” στο σχολείο. Ωστόσο η θεσμική αναγνώρισή τους θα σήμαινε τη διαθεσιμότητά τους για περισσότερες δράσεις και την υποστήριξή τους, ώστε να κάνουν περισσότερα και με τρόπους που θα μπορούσαν να διαχυθούν στη μεγάλη κοινότητα και να δημιουργήσουν μια νέα διακριτή εκπαιδευτική κουλτούρα.

Ωράριο: Ως ελάχιστη βοήθεια θα μπορούσε ο Καλλιτέχνης του σχολείου να διευκολυνθεί ως προς το ωράριό του με κάποιες ώρες απαλλαγής από το διδακτικό ωράριο για να εργαστεί πάνω στην οργάνωση δραστηριοτήτων που έχουν προαναφερθεί. Μέχρι τώρα υπάρχει ο χρόνος για αυτή μόνο με την υπερωριακή- και τελευταία ούτε καν αμειβόμενη- απασχόλησή του.

Ατελιέ: Θα ήταν σημαντικό να παρέχεται στον Καλλιτέχνη του σχολείου ένας «πολυχώρος» ειδικά διαμορφωμένος για να διευκολύνει διάφορες καλλιτεχνικές δράσεις και επιμορφώσεις..

Συντονιστικό όργανο/ γραφείο: Ιδανικά θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα σχετικό συντονιστικό όργανο στη Κ.Υ. που θα συντονίζει και θα ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός Πανελλήνιου Δικτύου Καλλιτεχνών Παιδαγωγών στα σχολεία.

Λίγα λόγια για το ΔΙΚΤΥΟ ΤΕΧΝΗΣ και ΔΡΑΣΗΣ (Οι άνθρωποι με τα μπαλόνια)

Πρόκειται για μια νέα ομάδα εκπαιδευτικών, καλλιτεχνών, γονέων και μαθητών που ως απώτερο στόχο έχουν να συνδέσουν το σχολείο με την κοινότητα και τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες, με σκοπό τη διάχυση μιας νέας περισσότερο ανθρωποκεντρικής εκπαίδευσης. Διοργανώνουν επιμορφώσεις, δράσεις και project Τέχνης στο σχολείο και εκτός αυτού. Η ομάδα δραστηριοποιείται σε ευπαθείς ομάδες όπως πρόσφυγες, φυλακισμένους, χρόνια ασθενείς, κ.α. προσφέροντάς τους τη δυνατότητα της καλλιτεχνικής έκφρασης. Περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την σελίδα: http://balloonartpeople.blogspot.gr/p/blog-page_5.html

Η σύνταξη του κειμένου έγινε από την Ελένη Καραγιάννη (εικαστικό -εκπαιδευτικό εικαστικής αγωγής) και ιδρυτικό μέλος του Δικτύου και η επιμέλεια κειμένου από την Λιλή Παπασπυροπούλου (γαλλικής φιλολογίας)

Βιβλιογραφία:

-C. Edwards, L.Gandini, G. Forman (2006), Reggio Emilia: Oι χίλιες γλώσσες των παιδιών προσχολικής ηλικίας, Αθήνα, Πατάκης.

-S.Freud, (2006) Tέχνη και Ψυχανάλυση, Αθήνα, Κοροντζής.

-P. Freire (1977 ) Η αγωγή του καταπιεζόμενου, Αθήνα, Κέδρος-Ράππα.

-H.Gardner, ( 2011 ), Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences, N.York, Basic Books

-S.K.Robinson, (1999), Οι Τέχνες στα σχολεία, Αθήνα, Καστανιώτης.

-Ε.Γαρυφαλάκη (2013), Πολλαπλή Νοημοσύνη, Αθήνα, Διόπτρα.

-Α.Κόκκος (2011), Εκπαίδευση μέσα από τις Τέχνες, Αθήνα, Μεταίχμιο

-Παρασκευόπουλος, Ι. Ν. (2004), Δημιουργική Σκέψη στο Σχολείο και στην Οικογένεια, Αθήνα, ΥΠΠΕΘ.

@Jan Ung - Twyford School (1978)